Bildiyimiz kimi tarixdə, bizdən əvvəl yaşamış bir çox nəhəng canlı növünün olduğunu yəqin ki eşitmisiniz. Məsələn, dinozavrlar buna çox gözəl bir misaldır. Bu gün dinozavrlar dünyamıza yaşamır, çünki onların nəsli bizdən milyon illər öncə təbii fəlakətlər nəticəsində tükənmişdir.
Quruda yaşayan dinozavrlar kimi, müxtəlif dövrlərdə suda da bəzi nəhəng canlı növləri yaşamışdır. İndi isə sizinlə bunlardan biri ilə tanış olacağıq. Həmin canlı, bu gün Böyük Ağ deyə tanınan ən iri köpəkbalığı ilə qohumluq əlaqəsi olduğunu düşündüyümüz və bir zamanlar dənizlərə və okeanlara qorxu yayan nəhəng Megaladon adlı köpək balığıdır.
Bu gün yaşayan ən böyük və qorxunc köpəkbalığı 6 metrdən (20 fut) uzun və iki tonluq çənə gücünə malik olan Böyük Ağ Köpəkbalığıdır.
Həmin köpəkbalığının qalıq qohumu olan, Hollivud filmlərinin ulduzu, böyük dişli köpək balığı Megalodon, 3 – 23 milyon il əvvəl Böyük Ağ Köpək Balığının uzunluğunun iki qatından da artıq və eləcə də 10 tondan çox dişləmə gücünə sahib idi.
Megalodonun tapılan qalıqları, ümumiyyətlə insan əlindən daha böyük olan nəhəng üçbucaq formalı kəsici dişlərdir.
İndiyə qədər əfsanəvi nəhəng köpək balığı Megalodonun yalnız uzunluğu təxmin edilirdi. Ancaq indi, Bristol Universiteti və Swansea Universiteti tərəfindən aparılan yeni bir araşdırma, Megaladonun yetkin insan qədər böyük üzgəclərə malik olduğu ilə birlikdə, bədəninin qalan hissəsinin ölçüsünü də ortaya çıxardı.
Ən böyük köpəkbalığının ölçüsünü təyin etməkdə çox böyük bir heyranlıq hissi yatır, lakin bu, geriyə qalan diş qalığı formaları üçün çox vaxt çətin ola bilir.
Bristol Universitetinin Yer Elmləri Məktəbində Paleobiologiya Elmləri Magistrini yenicə bitirən Jack Cooper və Bristol və Swansea-dən olan həmkarları bu heyvanın ölçüsünü və nisbətlərini təyin etmək üçün bir sıra riyazi metodlardan istifadə etdilər. Əsasən, Megaladonla ekoloji və fizioloji oxşarlıqlarda yaşayan qohumların müxtəlifliyini araşdırdılar.
Layihəyə Swansea Universitetindən köpəkbalığı mütəxəssisi Dr. Catalina Pimiento və Bristol’dan bir paleontoloq professor Mike Benton rəhbərlik etdilər. Bristoldan Dr. Humberto Ferrón da onlarla əməkdaşlıq etdi.
Onların tapıntıları Scientific Reports jurnalında dərc olundu.
Jack Cooper bunları söylədi: “Köpək balığına həmişə qəzəblənmişəm. Bir tələbə olaraq Cənubi Afrikada Böyük Ağ Köpəkbalıqları ilə işlədim və təbii ki, polad bir qəfəslə suya batdım. Bu bir təhlükə hissi idi, amma köpək balıqları da belədir – gözəl və təbiətə yaxşı uyğunlaşmış heyvanlar, bu da onları öyrənmək üçün çox cəlbedici idi.”
“Megalodon, əslində, cəmi altı yaşımda paleontologiya ilə məşğul olmağım üçün mənə ilham verən heyvan idi, buna görə də onu öyrənmək üçün bir fürsət axtarırdım.”
“Bu, mənim xəyallarımdakı layihə idi. Ancaq bütün heyvanı araşdırmaq, sahib olduğumuz tək şeyin çox sayda təcrid edilmiş dişdən ibarət olduğunu düşündükdə həqiqətən çətindir.”
Əvvəllər rəsmi olaraq Autodus megalodon olaraq bilinən fosil köpəkbalığı yalnız Böyük Ağ Köpəkbalığı ilə müqayisə edildi. Jack və həmkarları ilk dəfə bu analizi beş müasir köpəkbalığını da daxil edəcək şəkildə genişləndirdilər.
Dr. Pimiento dedi: “Megalodon Böyük Ağın birbaşa əcdadı deyil, eyni zamanda Böyük Ağ ilə bərabər Makos, Somon köpək balığı və Porbeagle köpək balığı kimi digər makro-hind köpək balıqları ilə də əlaqəlidir. Megalodon haqqında təxminlər belədir.”
Professor Benton əlavə etdi: “Bir şey etmədən əvvəl, bu beş müasir köpək balığının bədən nisbətlərinin böyüdükcə dəyişib-dəyişmədiyini sınamalı idik. Məsələn, köpəkbalıqları da uşaqlar kimi böyük başları və qısa ayaqları olan, yetkinlərdən fərqli idilərsə, nəsli kəsilmiş köpəkbalığı üçün böyüklərinin bədən nisbətlərini təxmin etmək bizə bir az çətinlik törədə bilərdi.”
“Ancaq əslində, bütün bu müasir yırtıcı köpəkbalığı körpələrinin bədən nisbətlərinin balaca yetkinlər kimi başladığını və yaşlandıqca bədən nisbətlərinin dəyişmədiklərini kəşf etdik.”
Jack Cooper dedi: “Bu, beş müasir formanın böyümə əyrilərini götürə biləcəyimiz və 16 metr bədən uzunluğa qədər böyüdükcə və uzandıqca nisbətlərini dəyişmədən ümumi formanı əks etdirə biləcəyimiz mənasına gəlir.”
Nəticələr göstərir ki, 16 metr uzunluğundakı Autodus megalodonu’nun başı 4.65 metr, çiyin üzgəci 1.62 metr, quyruğu isə təqribən 3.85 metr uzunluğunda olacaqdı.
Bu, yetkin bir insanın həmin köpək balığının arxasında dayanarsa, çiyin üzcəgi ilə eyni boyda olacağı deməkdir.
Megalodonun bədən hissələrinin ölçüsünün yenidən qurulması bu nəhəngin fiziologiyasını və yox olmağa meylli ola biləcək daxili amillərini daha yaxşı başa düşmək üçün təməl bir addım ola bilər.
Yazını faydalı hesab edirsinizsə bunu paylaşaraq siz də elmə dəstək ola bilərsiniz. Unutmayaq ki, elm məhz paylaşıla bildikdə elm olur…)
İstinadlar :
https://www.bristol.ac.uk/news/2020/september/megalodon.html
https://www.sciencedaily.com/releases/2020/09/200903095637.htm
Big Bang 